زندان‌های خودساخته اجتماع – بخش نخست

دام اجتماعی

وضعیتی که وقتی بهره کوتاه‌مدت امری در اولویت قرار می‌گیرد، در درازمدت، کشنگر، زیان می‌کند.

بوروثستاین نقش دولت، را در فرایندهای توسعه صنعتی و گفتگو و دموکراسی را برای تولید اعتماد، بسیار موثر می‌داند.

کتاب اشاره دارد که کشورهای منطقه نوردیک، بیشترین سطح اعتماد اجتماعی را دارند. اعتماد، فرایندی از بالا به پایین است.

سواری گرفتن

دولت رفاهی در جامعه‌ای که سواری گرفتن و زیر بار مالیات نرفتن، زیاد است، شکل نخواهد گرفت. البته در سوئد، حدود 98 درصد، درصدِ دریافت مالیات است. جامعه اجبار آنچنانی را در پرداخت مالیات، احساس نمی‌نماید؛ چون احساس می‌کند آثار مثبت مالیات به خودشان برمی گردد.

پرداخت مالیات در روسیه به زحمت به عدد 24 درصد می‌رسیده است. یعنی برعکس آنچه که جامعه سوئد با آن روبرو بود. وضعیت روسیه نمونه‌ای از دام اجتماعی است.

و اما ایتالیا: در جنوب ایتالیا، رانندگان تاکسی بدلیل عدم اعتماد به هم، مجبور شدند مسافتی بیشتر طی نموده و درآمدی کمتر داشته باشند.

چالش نویسنده هم در این است که چه کند که مسکو هم مثل استکهلم شود؟!

منطق نظری دام اجتماعی

می گوید چتری مفهومی است برای تعدادی وضعیت استراتژیک. عنصر اصلی، تاثیر کنش فرد از ارزیابی کنش دیگران در آینده است؛ شامل:

• برنده شدن در صورت همکاری همگان
• بی معنی بودن اعتماد در صورت عدم همکاری
• منطقی بودن عدم همکاری!
• اعتماد، مبنای همکاری موثر

کتاب اشاره می‌کند که اگر شما تنها کسی باشید که الزامات را رعایت می‌کنید، این دردآور است. همچنین مبارزه با فساد گسترده را علنی کردن، فاسد بودن پرسنل دولت را به ذهن، متبادر می‌نماید.

معمای زندانی

این معما اشاره به سواری گرفتن مجانی از دیگران و خود را کنارکشیدن است.

اگر طرف مقابل، نیت ما را بد متوجه شده باشد منجر به وخیم تر شدن اوضاع می‌شود و نهایتا به دام اجتماعی می‌رسد.

مشکل یا فرامشکل؟!

در جای دیگری از نظر نویسنده، دام اجتماعی، فرامشکل است؛ یعنی اگر حل شود، بسیاری از مسائل حل می‌شوند. اگر تمرکز جمعیت حل شود، آلودگی، ترافیک و امثالهم حل می‌شوند.

قطع آخرین درخت

همچنین نویسنده از تعادل نش سخن به میان می‌آورد که تعادلی است که دو طرف به یک اندازه به هم پاسخ می‌دهند و تغییر یکجانبه استراتژی، شرایط را بهبود نمی‌دهد.

کتاب می‌گوید دولت رفاه به ایجاد سرمایه اجتماعی کمک می‌کند. هر چند انجمن‌های داوطلبانه چیز وبی است اما رابطه زیادی با ایجاد سرمایه اجتماعی ندارد.

در ادامه، کتاب به آمار و ارقام و تطبیق هایی می‌رسد از قبیل اینکه فنلاند، کمترین فساد دنیا را دارد اما نه صرفا به علت روش خاصی از تبعیت از هنجارهای فرهنگی؛ زیرمیزی دادن به پزشک توسط بیماران در مجارستان؛ تحیر نروژی‌ها از میزان منازعات خونین در آلبانی و شدت فساد اقتصادی و اخلاقی در پلیس‌های مکزیک؛ اقتباس روندهای فرهنگی و زندگی در سوئد از آمریکا و در نتیجه افول سوئد در آینده؛ علاقه زیاد جامعه سوئد به فعالیت‌های داوطلبانه؛ انگیزه‌های بعضا مادی سوئدی‌ها برای انجام کارهای داوطلبانه، چرا که اتحادیه‌ها حق اظهارنظر در مورد ایشان دارند و عقب ماندن 22 درصدی جامعه انگلیس از سوئد در کارهای داوطلبانه.

فرد یا عقل؟

برای حل مشکل دام‌های اجتماعی، نویسنده به یک نقشه مفهومی معتقد است و نه نگاه فردگرا یا عقل‌گرای صرف.

وی فرهنگ را جریان آب قوی‌ای نمی‌دهند که همه را غرق می‌کند؛ بلکه می‌گوید فرهنگ، مثل یک جعبه جورواجور است.

راه حل‌های محلی

نویسنده اذعان دارد که راه حل محلی بهتر از راه حل دولتی در مساله کالاهای عمومی است. با شکل گیری گروه‌های داوطلبانه، افراد ملزم هستند استدلال کنند و خودخواه نباشند.

در ادامه به مباحثی از پاتنام،اخلاق و اعتماد و ایمان کور می‌پردازد؛ اینکه پاتنام در مطالعه‌اش پایبند روش خاصی نبود؛ بلکه اجازه داد روش صحیح، خودش به دست بیاید (از مشاهده مشارکتی گرفته تا آرشیوهای تاریخی).

در بحث اخلاق و اعتماد، فرد الف، به علت وجود عامل ج، به فرد ب اعتماد می‌کند؛ من (الف) بعلت وجود مهارت (ج) در تعمیرکار (ب) به وی اعتماد می‌نمایم.

ایمان کور هم به به افرادی اطلاق می‌شود که «به همه مردم» در «همه موقعیت ها» اعتماد می‌کنند.

ذکر چند نظر / نظریه

هاردین می‌گوید عاقلانه نیست که مردم هر چیز ارزشمندی که سپردنش مطلقا ضرورتی ندارد را به نهادهای عمومی بسپارند.

هال به این نتیجه رسید که علاقه به اصلی ترین سازمان‌ها و جنبش‌های مردمی در حال ضعیف شدن بوده است.

قانون مدیریت مشترک قانونی است که کارگران در مدیریت شرکت‌ها نقش دارند. در آمریکا به هیچ وجه رخ نمی‌دهد اما در آلمان، یکی از الزامات است.

نظریه علامت‌های پرهزینه به شرایطی اطلاق می‌شود که الف بخواهد هزینه زیادی متحمل شود تا اعتماد ب را جلب کند.

نویسنده می‌گوید از نظر هراس ولف، ناموجه است که بگوییم قوت دولت‌های رفاهی اسکاندیناوری سبب تخریب تعهدات اخلاق می‌شود. البته مصرف الکل در سوئد از 1967 به این طرف افزایش داشته است (به ویژه در محل‌های عمومی).

کورپوریتیسم نو به تاثیری گفته می‌شود که در آن، همکاری نزدیکی بین سازمان‌های دولتی و ذینفعان بزرگ بر سرزندگی و نشاط جامعه مدنی دارند.

قانونی که می‌توان آن را قانون خوارکننده نامید، قانون مرد در خانه است که می‌گوید به خانواده‌ای که مردی بالغ و با توانمندی جسمی در خانوار زندگی می‌کند هیچ کمکی نباید تعلق گیرد.

افزایش سرمایه

سرمایه اجتماعی با مورد استفاده واقع شدن بیشتر می‌شود؛ برعکس سرمایه فیزیکی. البته سرمایه اجتماعی قابل خریدن و سفارش دادن نیست. همچنین این نوع سرمایه به سختی اندازه گیری می‌شود.

پیامدهای فراگیربودن دولت رفاه

پیامدهای این فراگیری شامل موارد زیر می‌شود:

• دولت، مردم را «دیگران» فرض نمی‌کند.
• تصور این نیست که مردم دارند نظام را گول می‌زنند.
• برابری اقتصادی (یکی از قویترین ببینن‌کنندگان سطوح بالای اعتماد است).
• رفاه در آمریکا یعنی کمک به نیازمندان؛ در سوئد باید دولت تامین اجتماعی به جای دولت رفاه به کار برده شود.

سخن پایانی

مترجم کتاب از لفظ عاقلانه!!! در مقابل مباحثی چون نپرداختن مالیات توسط شهروندان و مصرف بی رویه منابع محیطی برای کشورها استفاده می‌کند.

منطق دام اجتماعی هیچ گونه مبنای دینی‌ای ندارد. چرا که می‌گوید اعتماد، زمانی کاربرد دارد که همه به هم اعتماد کنند و کار کنند و نه زمانی که بعضی‌ها اعتماد ندارند و از زیر کار در می‌روند. و لذا از نظر کتاب، منطقی نیست در جامعه‌ای که خیلی‌ها وظایف اجتماعی خود را انجام نمی‌دهند، ما وظایف اجتماعی خود را انجام دهیم؛ به عبارت دیگر گویی انسان خوب وجود خارجی ندارد بلکه جامعه خارجی است که وجود دارد یا ندارد.

یکی از مشکلات اصلی کتاب، نتیجه گرا بودنش است. عین ترجمه است که می‌گوید:

«… آن وقت فایده‌ای ندارد که فرد تنها کنشگر صادق جامعه باقی بماند زیرا یک فرد هیچوقت نمی‌تواند سیستم را تغییر دهد».

دانشگاه توسعه اجتماعی رسالت با هدف گفتمان سازی «تعالی اجتماعی» در سایت «رساگفت» به معرفی کتاب‌هایی در زمینه توسعه و پیشرفت می پردازد‌.