هفتمین جلسه از سلسله جلسات عصراندیش با موضوع نقد و بررسی کتاب «نفحات نفت» برگزار شد.
به گزارش … هفتمین جلسه از سلسله جلسات عصراندیش روز شنبه 8 مردادماه با حضور ساسان شعبانی فارغ التحصیل رشته فلسفه تعلیم و تربیت، در دفتر مرکزی دانشگاه توسعه اجتماعی رسالت برگزار شد. در این جلسه ساسان شعبانی به ارائه و شرح خلاصه ای از محتوای کتاب «نفحات نفت» تالیف رضا امیرخانی پرداخت.
شعبانی در ابتدا کتاب نفحات نفت را طبق تعریف خود کتاب، جستاری در فرهنگ نفتی و مدیریت دولتی خواند و در مورد شخصیت امیرخانی افزود: وی متولد سال 1352 و فارغ التحصیل دانشگاه صنعتی شریف است، جایزه های متعدد ادبی همچون جلال آل احمد و … را برای کتابهای خود در حوزه رمان و ادبیات برنده شده، مدتی در کشور آمریکا زیسته و مولف رمانهای معروفی همچون، منِ او، از به، ارمیا و … می باشد.
شعبانی اظهار داشت: کتاب در بردارنده انتقاد به دولتهای نفتی است و می گوید نفت بر خلاف تصور عموم ایجاد کننده رفاه و توسعه نیست بلکه تا حدود زیادی مانع توسعه هم هست!
شعبانی افزود: «مسئولان سه لتی» طعنه سنگین امیرخانی به مدیران دولتی است که در جای جای کتاب دیده می شود. مدیرانی که کارایی ندارند هیچ … هزینه و بار اضافی بر کشو نیز محسوب می شوند! به گونه ای که امیرخانی معتقد است، برداشتن مدیران دولتی برای دولتها به مراتب هزینه کمتری داردنسبت به حفظ آنها در سمت هایشان و تداوم ناکارآمدی ها و هزینه تراشی های ایشان
شعبانی گفت: امیرخانی در اثبات ناکارآمدی مدل دولت های نفتی مثال های متعددی می آورد از جمله مثال خودروی 504 و 404 فرانسه در دهه 70 میلادی که به مشکل مصرف سوخت زیاد دچار بودند و به همین دلیل با استقبال کمی در بین خریداران مواجه شدند. به گفته امیر خانی شرکت پژو نسبت به بسیج توان علمی متخصصان دانشگاه های فرانسه برای کاهش مصرف 405 اقدام می کند و با راه اندازی چندین پروژه مطالعاتی و فنی بالاخره موفق به کاهش مصرف خودروی 405 می شود. به گونه ای که این خود رو حتی یک بار خود روی سال کلاس b اروپا می شود! حالا تصور کنیم همچین مشکلی برای یکی از محصولات ایران خودرو بوجود بیاید. آیا ایران خودرو به سراغ دانشگاه ها میرود؟ مسلما خیر … بلکه سراغ مدیر بالا دستی میرود و تهدید به بحران اقتصادی می کند که با تعطیلی و زیان دهی ایران خودرو تولید ملی آسیب می بیند و چه تعداد افراد بیکار می شوند و… در نتیجه مدیر دولتی شیر نفت را کمی بیشتر به سمت ایران خود رو باز می کند و زیان شرکت جبران می شود. این گونه است که ما امروز به برکت مدیران نفتی همچنان خودروی برند دهه 70 میلادی رو همچنان تولید می کنیم.
شعبانی افزود: کتاب همچنین در زمینه ناکارآمدی قانون در کشور ما و پویا نبودن و به روز نشدن قوانین به مثال دیگری از کشور آمریکا اشاره می کند. امیرخانی می گوید در زمان اقامت من در آمریکا در یکی از شهرها یک چهار راه بود که همه خود رو ها سر آن چهار راه جریمه می شدند بعد از مدتی این مساله برای پلیس آمریکا ایجاد سوال کرد که چرا این چهار راه چنین ویژگی دارد؟ با اندکی بررسی به نقص شهر سازی در محدوده آن چهار راه پی بردند و با رفع نقص و مثلا افزودن یک ضلع یا وسعت بخشیدن به لاین های تردد مشکل ازدحام و تداخل حرکت خودرو ها حل شد و دیگر کسی در آن چهار راه جریمه نمی شد. حال فرض کنید همین مشکل در ایران وجود داشته باشد. پلیس و شهر داری چه نگاهی به آن خواهند داشت؟ منبع درآمد!
وی افزود: کتاب نتیجه می گیرد که قانون وحی منزل نیست قانون وسیله ای برای سهولت زندگی بشر و نوشته دست بشر است آنهم برای سهولت نه دشواری! پس هرجا قانون خود عامل دشواری شد باید در اسرع وقت باز بینی و اصلاح شود اما در کشور ما پس از وضع قوانین دیگر هیچ زمانی برای بازبینی و تغییر و اصلاح آنها نمی توان متصور شد!
شعبانی گفت: کتاب همچنین تابلوی سرعت بزرگراهها را مثال میزند که در بسیاری نقاط جهان دیجیتال شده تا برای شرایط جوی متفاوت مثل بارندگی و برف و طوفان و مه و … بتوان سرعت مجاز حرکت در بزرگ راه را تغییر داد و سرعت مناسب شرایط جوی را درج کرد ولی در کشور ما مدل ثابت است و در همه شرایط جوی سرعت مجاز یکسانی به رانندگان اعلام می شود که قطعا می تواند خطرناک باشد.
شعبانی افزود: یکی از مشکلات ناشی از توسعه نفتی مورد اشاره در کتاب ضعف قانون کار در کشور ما است که سبب دشواری کار برای کارآفرینان و تولیدکنندگان می شود که نتیجه آن هم به طور مشخص وابستگی کشور به تولیدات خارجی و واردات و افزایش بیکاری و … است. مالیاتهای غیر منطقی بر تولید، قانون کار غیر عادلانه، الزام کارآفرین به افزایش دستمزدها در شرایط عدم رشد تولید و … برای مثال در همین مورد آخر یعنی افزایش حقوق در شرایط عدم رشد تولید، کارآفرین مجبور است هزینه را کاهش دهد، چون سودش بیشتر نشده اما باید حقوق را افزایش دهد لذا قراردادها را سه ماهه می بندد نیروی کار را اخراج می کند و نهایتا به ضرر هردوی آنها یعنی کارفرما و کارگر تمام می شود.
وی اظهار داشت: کتاب بر این باور است که قوانین دست و پا گیر در کشور ما بجای بهتر شدن شرایط زندگی آن را سخت تر کرده است.
قوانین دست و پا گیر در کشور ما بجای بهتر شدن شرایط زندگی آن را سخت تر کرده است.
شعبانی گفت: کتاب مثالهایی از سیاستگذاری های غلط رایج در کشور مثال می زند که همه نتیجه نگاه نفتی و مدیران دولتی است مانند: تعطیلی بین التعطیلین چیزی که به تولید کنندگان ضرر هنگفتی وارد می کند. زیرا تعطیلی بانک یعنی تعطیلی بازار و تعطیلی بازار یعنی تعطیلی صنعتی که برای تولید باید بخشی از مواد اولیه خود را از بازار تهیه کند و تعطیلی تولید یعنی بلااستفاده بودن تاسیسات صنعتی که صنعتگر با هزینه زیاد راهم کرده تا با راه اندازی تولیدش سود کند و به جامعه سود برساند و دولت نفتی با این تعطیلی های بی دلیل و غیر قابل پیش بینی سرمایه او را معطل می کند. در حالی که مدیر نفتی و کارمند نفتی در چنین شرایطی ضرر نمی کند بلکه سود هم می کند! ولی کارآفرین ضرر می کند. پس بجای کار تولیدی به کار خدماتی می اندیشد و مثلا بجای سوله و کارگاه تولیدی تالار عروسی باز می کند و … هیچ درد سری هم نخواهد داشت.
شعبانی اظهار داشت: کتاب معتقد است این که در کشور اصطلاحی مطرح شد که از کجا آورده ای؟ باعث فرار بسیاری از سرمایه دارها و کارآفرینها شد. چون می اندیشد :«می روم به جایی که نپرسند از کجا آورده ای»
شعبانی در پایان گفت : به نظر امیر خانی دولت زمانی پاسخگوست که مواجب بگیر مردم باشد. دولت غیر نفتی از مالیات ارتزاق می کند پس تولید برایش اهمیت دارد. اما دولت غیر نفتی تولید برایش هیچ اهمیتی ندارد. پس تعطیل شدن واحد های تولیدی برای دولت هیچ عواقبی نخواهد داشت.
امیر صفری از حاضران جلسه گفت: آبشخورهای فکری متعدد در کتاب امیرخانی دیده می شود. یکپارچگی فکری ندارد. نمی شود فهمید از کجا آمده و به کجا می رویم، اما اگر بخواهیم آن را آکادمیک نقد کنیم می توان گفت حرف های 25 سال پیش حوزه توسعه را مطرح می کند و از هر پدیده ای آثارش را گرفته و آثارش را نقد می کند نه خود پدیده را
محمد رضایی همچنین گفت: عوام مردم می گویند نفت ثروت است و عامل توسعه است اما این کتاب خلاف آن را به مردم می گوید. یک دینامیک را به مردم آموزش می دهد که این نفت سبب توسعه ما نیست ضد توسعه است. مخاطب کتاب پژوهشگر نیست و قشر عامی است و بنابراین برای او مساله دینامیک توسعه زا نبودن نفت مساله ای تازه است و موثر است.
علیرضا نفیسی گفت: کتاب معمای فراوانی به بررسی چگونگی رشد توسعه نفتب اقتصاد نفتی نروژ و اندونزی بدون ابتلا به بیماری های رایج اقتصادهای نفتی می پردازد و در زمینه چالش های مطرح شده در کتاب نفحات نفت ارزش مطالعه شدن را دارد.
رضایی: پرتر می گوید اینکه اقتصاد صنعتی رشد کند و رو به تعالی باشد عنصر موثر آن رقابت است که انگیزه ماندن در بازی را مطرح می کند. فعالان اقتصادی برای اینکه خورده نشوند و سهم خود را از بازار بیشتر کنند و می روند به سمت بهبود مستمر و پویایی و این در فضای رقابتی بوجود می آید. باید ببینیم ما در فرهنگ اسلامی خود چه جایگزینی برای این عنصر رقابت داریم؟ وقتی درآمد نفتی داری دغدغه بقا نداری! ما باید به یک نقطه ای برسیم که باید هر روز تلاش بیشتری بکنیم.
بنیانگذار بهیار صنعت می گفت: «پدرم مرحوم نجات بخش در صنعت پزشکی اسم و رسم دارد پس با خود گفتم برای نام پدرم هم شده هرچه تولید کنم با بهترین کیفیت تولید می کنم!» پس انگیزه او رقابت نیست بالاتر از رقابت است اینکه ما باید در هر عملی احسن اعمال را انجام بدهیم.
نفیسی دکتر فرهادی در کتاب خود می گوید اقتصاد بادآورده و بیماری هلندی و … یک بیان از یک مفهوم است و مفهوم دقیق آن در ایران مفت خوری است. نفتی که آمده شده یارانه دلیل این مفت خوری است. از وقتی یارانه آمده در روستاها کسی کار نمی کند. پول بادآورده الزاما در اثر بیماری هلندی نیست بعضا توسط تورم ایجاد می شود.معمای فراوانی مثالی از اسپانیای دوران استعمار می زند که دولت پول و طلا از مستعمرات می آورده و دچار تورم شدید می شود و…
در پایان رضا ایمانی مدیر جلسه ضمن تشکر از ساسان شعبانی بابت ارائه کتاب نفحات نفت و همچنین تشکر از حاضران جلسه بابت مشارکت در گفتگوها اعلام کرد شنب هفته آینده جلسه عصراندیش به دلیل تقارن با شب تاسوعای حسینی برگزار نمی گردد و هشتمین جلسه عصر اندیش در روز شنبه 22 مرداد ماه در دفتر مرکزی دانشگاه توسعه اجتماعی رسالت برگزار خواهد شد.
گفتنی است شرکت در جلسات عصراندیش با موضوع نقد کتاب در زمینه توسعه و تعالی اجتماعی برای عموم علاقه مندان آزد است.
